HOLOCAUST IN BLERICK

Erich Israel Hirschberger (electriciën, 23 jaar), woonde bij zijn ouders op de Antoniuslaan 49. Erich is geboren in Mönchengladbach 01-08-1922 en heel tragisch overleden in Grosz Rosen 07-02-1945. Hij behoorde samen met zijn ouders tot het eerste transport van 32 joodse burgers, die op dinsdag 25 augustus 1942 werden afgevoerd. Het overgrote deel van deze slachtoffers kwam eerst in Kamp Westerbork terecht. Erich werd op 9 december 1942 afgevoerd naar Duitsland en is daarna naar Auschwitz getransporteerd. Hij kwam in Blechhammer terecht en stond geregistreerd onder gevangennummer 177522. In januari 1945 is Erich Hirschberger met ongeveer vierduizend andere gevangenen op een zogenaamde dodenmars gestuurd naar Grosz Rosen. Over zijn doodsoorzaak lopen twee versies. De ene luidt dat hij op circa 35 kilometer westelijk van de plaats Blechhammer in het toenmalige Duitse Müllmen (het Poolse Wierzch) zou zijn doodgevroren. Volgens een andere lezing is Erich tijdens de mars op gewelddadige wijze om het leven gebracht. Als overlijdensdatum geeft de Oorlogsgravenstichting 7 februari 1945 aan. Hij werd op 27 januari 1945 met nog twee andere omgekomen Joden door de inwoners van deze plaats gevonden en begraven in graf nr. 1194.

Otto Grünthal (ingenieur, 62 jaar), woonde op de Antoniuslaan 51. Hij is geboren in Breslau 13-09-1882 en vermoord in Hout-Blerick 01-11-1944. Otto verscheen niet op die bewuste 25 augustus 1942. Hoe het hem en zijn gezin verging lezen we in het tweede deel van dit hoofdstuk.

Theodor Mayer (bedrijfsleider, 46 jaar), woonde op de Antoniuslaan 49. Hij is geboren in Mönchengladbach 19-09-1896 en overleden in Auschwitz 28-02-1943. Theoor werd in de nacht van 25 op 26 augustus 1942 thuis gearresteerd. Hij werd echter direct weer vrijgelaten. Een maand later kreeg hij een oproep om naar een werkkamp in Ochten in de Betuwe te vertrekken. Hij besloot hier gehoor aan te geven in de hoop niet naar Polen te worden gedeporteerd. Na een verblijf van acht dagen in Ochten werd het kamp ontruimd en de gevangenen naar Westerbork overgebracht. Vanuit dit doorgangskamp op 16 oktober naar Auschwitz gedeporteerd. Een paar maanden later ontving familie van Theodor in Arcen nog een kaartje van hem uit Birkenau, zijn laatste levensteken.

Martin Mayer (65 jaar), woonde op de van Laerstraat 18. Hij is geboren in Thür 29-11-1877 en overleden in Sobibor 14-05-1943. Van hem ontbreken verdere details

‘Gevaar, we moeten hier weg’

Ingenieur Otto Grünthal, zoon van Oygen en Lina Grünthal. Gehuwd met Martha Neumann. Ingenieur/koopman (Oorlogsgravenstichting)/fabrikant (overlijdensakte gemeente Venlo). Het gezin (Otto Grünthal, zijn vrouw Martha en twee kinderen uit het eerste huwelijk van zijn vrouw die de naam Rosenthal hadden) was na enige omzwervingen in Blerick geland. Dochter Ingeborg maakte aantekeningen in een soort zakagenda.
‘Gevaar, we moeten hier weg’, is een alleszeggend citaat uit die bewaard gebleven zakagenda van Ingeborg Rosenthal. Dit gebruikte ze in 1943 als dagboekje over haar onderduiktijd in Blerick en Venlo. Met haar stiefvader Otto Grünthal, moeder Martha Neumann en haar broer Walther, was Ingeborg uit Berlijn gevlucht voor de Nazi’s. Hun vluchtroute liep via Italië naar Nederland want daar woonde Ingeborg’s oom, Max Neumann. Zijn adres Keizersgracht 4 werd voor hen het eerste aanloopadres. Na gewoond te hebben op de Weteringschans en Bronckhorststraat, betrok het gezin in april 1938 een woning op de Antoniuslaan 51 in Blerick.

Er is nog een ander verhaal over het verblijf op het onderduikadres in Genooi. In dat huis verbleef ook een Joodse vrouw, die een intieme relatie onderhield met de heer des huizes. Twee niet-joodse vrouwen in hetzelfde huis hadden tegen betaling seksuele contacten met Duitse militairen. Als zij een klant ontvingen moest één der joodse onderduikers zijn bed afstaan.
De Grünthals betaalden honderd gulden per persoon per maand. Daarnaast tekende Otto Grünthal een verklaring dat hij zesduizend gulden ineens zou betalen als het gezin de bevrijding zou beleven. Na één van de vele ruzies met de huisbaas dreigde deze de onderduikers te verraden. En uiteindelijk gebeurde dat ook, mogelijk speelde daarbij een rol dat Otto Grünthal na een ruzie aan een huisgenoot had te verstaan gegeven dat de onderduikgever na de oorlog naar zijn zesduizend gulden zou kunnen fluiten. De onderduikgever gaf de vier onderduikers van het gezin Grünthal, maar niet zijn Joodse maîtresse, aan bij de Sicherheitspolizei. Men vermoedt ook dat de arrestatie het gevolg was van verregaande roekeloosheid van Rosenthal, die Duitse miltairen in de woning uitnodigde en vriendschap met hen poogde te sluiten.

Op 1 november 1944 omsingelden de Duitsers met een groep van elf man het huis en arresteerden de vier onderduikers. Opmerkelijk was dat ingekwartierde Duitse militairen probeerden de politieagenten op een dwaalspoor te brengen door hen te vertellen dat Walther Rosenthal, de stiefzoon van Otto Grünthal, het bos was ingevlucht, terwijl zij wisten dat hij zich in het huis had verborgen. Ook nu weer stelde de onderduikgever de politie op de hoogte van de ware verblijfplaats van Walther. De beide mannen werden overgebracht naar het politiebureau in Venlo en nog dezelfde dag op bevel van de Maastrichtse SD-chef Max Strobel door de SD’er Conrad en de Nederlandse SS’er Schut in Hout-Blerick doodgeschoten. Ze vonden hun laatste rustplaats op de Joodse begraafplaats te Venlo. Het graf is niet meer herkenbaar. Op de persoonskaart van Otto staat vermeld dat hij op 8 december 1942 is afgevoerd uit de bevolkingsadministratie met als kenmerk VOW (vertrokken onbekend waarheen). Op 2 november 1959 liet de Oorlogsgravenstichting aan het kerkbestuur van de Nederlands-Israëlitische gemeente te Venlo weten dat zij op statutaire gronden niet kon voldoen aan het verzoek een steen te plaatsen op het graf van Otto Grünthal, omdat het slachtoffer buitenlander was.