Ik heb veel gemerkt van de oorlog. Omdat ik in 1933 geboren ben, was ik zeven toen de oorlog begon en heb het dus ook vijf jaar meegemaakt. We hoopten iedere dag dat het over was. Maar dat gebeurde natuurlijk niet. Het werd heel spannend toen de Duitsers razzia’s gingen houden en joden gingen wegvoeren. Ik was te jong om alleen te blijven, dus als mijn moeder naar een onderduikplek ging, moest ik mee. Zelf heb ik niet echt moeten vluchten. We zijn wel vanuit Blerick naar Maasbree gegaan. Toen de razzia’s werden gehouden heb ik er heel veel van gemerkt. Want dan belden de Duitsers aan en dan moesten onderduikers zich verstoppen. Ze hadden bijvoorbeeld een gat in de vloer gemaakt. En daar een tapijt opgelegd. Toen gingen de onderduikers erin zitten en moesten wij het tapijt er weer overheen doen. We waren heel bang dat ze binnen kwamen, want dan zouden ze natuurlijk iets kunnen merken. Ik had zelf geen joodse vrienden. Ik kende wel joodse mensen. Zij zijn opgepakt en weggevoerd naar kampen in Polen. Ik ben daarna ook nog naar die kampen geweest. Ik vond het wel heel eng om te zien wat er met die mensen is gebeurd.

Ik ken ook mensen in het verzet. Na de oorlog zeiden ze nog zo: “We hangen er aan elke boom een op.” Ze hadden het natuurlijk over Nsb’ers. Gelukkig hebben ze dit niet gedaan. Ik ken ook mensen die vanuit Delft hier naartoe zijn gevlucht. Die zijn hier ondergedoken. Zelf heb ik niks kleins gedaan tegen de Nazi’s. We hielden ons eigenlijk op een afstand. We hadden ook geen radio. We deden niet echt veel kwa activiteiten. Op school was het ook erg eng. Elke keer als er een alarm ging, moesten we met z’n alle de kelders in. Ik heb op het einde van de oorlog weinig geleerd, aangezien we de hele tijd moesten vluchten. Ik herinner me weinig van wat ik allemaal heb geleerd. De bonnen waren niet echt een heel groot probleem. In het noorden was het veel erger. Maar wij kregen ook bonnen. Mijn vader werkte aan de Rijkswaterstaat, hij kreeg dus extra bonnen voor zeep. Maar voor de rest moesten er wel echt zuinig zijn. We zagen de bevrijding wel aankomen, we zaten in de kelder op het moment. De Duitsers merkte ook dat de bevrijding dichterbij kwam, ze werden toen heel streng. Waar wij woonde was vooral veld. Laterna zijn daar pas huizen gebouwd. Daar kon je echt de soldaten zien vechten. Mijn broer hebben ze meegenomen, hij moest graven. Hij is toen in een maïsveld gaan zitten met een schep. De bevrijding was geweldig maar het was ook heel spannend. We zaten in de kelder van de buren, we hoorden niks anders als kogels en granaten. Het was verschrikkelijk. En toen hoorde we een keer “Daar komen de Tommy’s!”. We noemden de geallieerden vroeger Tommy’s. We moesten toen naar buiten. Ik was toen heel kwaad, want ik dacht dat het Duitsers waren. Ik wilde ze niet eens een hand geven. Een kind bij ons in de kelder was ziek, hij had blindedarmontsteking. We hebben hem toen met de Tommy’s meegegeven. En laterna wisten zijn ouders niet meer waar hij was, want hij had zijn naam niet goed opgegeven. Hij is uiteindelijk gelukkig gevonden. We zagen de geallieerden in rijen voorbij komen. Ze zongen van blijdschap en wij ook natuurlijk. We kregen ook chocola, mandarijnen en tandenborstels van ze. Na de oorlog werden mensen die met de Duitsers omgingen echt met de nek aangekeken. Dat was ook wel logisch, ze hadden zoveel slechte dingen gedaan. Ik heb geen vrouwen gezien die werden kaalgeschoren. Ook geen Nsb’ers die werden mishandeld, ik was veel te jong dus hielden mijn ouders we daar van weg. Er was bij ons in de omgeving heel veel kapot gegaan. Ons huis ook. Het heeft wel lang geduurd voor alles weer terug naar het oude was. Alles moest weer opgebouwd worden. Ik denk nog wel eens terug aan de oorlog. Ik lig er niet wakker van, maar eerst wel. Bijvoorbeeld over een bombardement die heel dicht bij ons plaatsvond. Wij zaten boven en toen kwamen er vliegers overvliegen. Mijn broer kwam toen naar huis gerend. Hij zei dat er iets naar beneden kwam, een kogel of bom. Hij wist ook niet wat hij zag. Toen hoorde we de inslag, die ongeveer honderd meter van ons af was. Er zijn toen vier gezinnen omgekomen. Ik kende sommige van die kinderen, ze gingen naar dezelfde school als ik. Mijn vader wilde daar gaan helpen. Maar er stonden Duitsers die zeiden dat hij er niet bij in de buurt mocht komen. De mensen schreeuwen nog voor hulp. Ze zaten onder de tafel, want hun hadden de bom natuurlijk ook horen aankomen. Maar ze hebben die mensen er niet uit mogen halen. Het is verschrikkelijk dat je weet dat kinderen die je kent zijn verstikt onder de puin.

Ik heb thuis onderduikers gehad en als de soldaten dan kwamen moesten de onderduikers snel naar de hooizolder. Iemand die ik kende is ook met een razzia opgepakt en moest toen in Duitsland in de staalindustrie werken. Voor oorlogsmateriaal te maken. Hij is daar toen bevrijd door de Russen. Hij is bevrijd in een Poolse havenstad. Toen heeft het nog een maand geduurd voor hij terug was in Nederland. We hadden drie mensen in huis zitten. Ik herinner Joop, hij kwam uit Heiloo. En Piet, hij kwam uit Swalmen. En de laatste herinner ik me niet echt goed. Ik heb ook heel even een jood bij ons thuis gehad. Hij was een man rond de 50. Hij is toen via een stiekeme ondergrondse organisatie naar ons toe gekomen. Hij is drie tot vier weken bij ons verbleven. Maar toen kwam mijn vader er op een of andere manier achter dat hij een jood was en zei hij tegen de mensen die hem hier hadden gebracht: “Luister, jullie moeten een andere plek zoeken voor die man. Ik kan het niet verantwoorden.” We woonden in huis met zeven kinderen, hij vond dat hij het niet kon maken om zo zijn gezin in gevaar te brengen. Die jood is toen naar Lomm gegaan, naar de Hanikerweg. Ik weet niet wat er daarna met die man is gebeurd.

Ik woonde op een boerderij, mijn slaapkamerraam was het hoogste raam van het huis. En toen kwam er in een keer, midden in de nacht, ik denk zo’n 3 of 4 uur, een brandend vliegtuig langs. Die is toen op de rand van het dorp, in de buurt van de Schoolstraat neer gedonderd. Boven op een schuilkelder. Het was een Engelse bommenwerper. Laterna lag er iemand van de bemanning, ik denk een piloot, tegen de muur aan. Daar staat nu een café. Het was heel raar. Achteraf denk je, waarom hebben ze die man niet afgedekt? Hij lag daar gewoon met zijn militaire kleren, maar hij was natuurlijk wel dood. Ook is er een piloot hier in de buurt ondergedoken. Hij is bij een witte boerderij verbleven. Hij hakte hout, de hele dag door. Hij wilde zich nuttig maken en niet in de Duitse handen terecht komen. Ik zag hem heel veel, hij was altijd hout aan het kloven voor het fornuis en de openhaard. Het plan was dat hij via België terug naar Engeland terug zou gaan.

Ik heb ook een granaatinslag meegemaakt. Een vliegtuig dropte die en die spetterde uit elkaar. Ik stond in de deuropening. Je zou zeggen, de kans dat dat je raakt is zo klein. Maar er is toch een scherfje via de muur tegen mijn hand gekomen. Ik ben niet naar de dokter gedaan ofzo. Het begon wel te bloeden, ik heb het toen afgedept en afgepleisterd. Je kunt het nog steeds zien. Ik heb eigenlijk wel geluk, voor hetzelfde geld had het ook op een andere plek kunnen komen. Je weet het maar nooit. Het zusje van een vriend van mij is toen omgekomen door zo’n scherf. Die was buiten aan het spelen. De naam staat nog steeds op de kerk van Velden. Nia Rothof. Ik mag geluk hebben dat ik niet echt buiten was op dat moment. Ik speelde nog veel buiten. Anny niet, zij zat in Blerick tussen de huizen. En als zij op school de sirene hoorde gaan moest de hele school de kelder in.

Leo en Annie moesten toen wel 4 à 5 keer in de week ‘s nachts naar hun kelder om te schuilen voor bommen die werden neergegooid. Het luchtalarm ging dan af. Bij Leo was het dek van hout en soms was het zelfs in de kelder te gevaarlijk om daar te schuilen. Ze gingen dan naar de buren, want zij hadden een betonnen kelderdek.

Bij Leo thuis hebben ze onderduikers gehad. ‘Eentje uit Swalmen, ene Joop en een oudere man waarvan bleek dat het een jood was.’ De joodse man is via het verzet bij Leo in huis gezet, maar na 3 weken ongeveer heeft zijn vader er voor gekozen dat hij weg moest. ‘Als ze kwamen controleren en hij werd gevonden waren we erbij en mijn vader kon dat niet verantwoorden.’ Ze waren toen met 9 mensen thuis en als de Duitsers er achter zouden komen, zou het gezin uit elkaar vallen. Daarna heeft Leo hem nooit meer gezien, en weet dus ook niet of hij de oorlog overleefd heeft.

Ze wisten toen ook nog niet dat er concentratie- en vernietigingskampen waren. Later na zijn ze er wel eens geweest. Ze hadden zelf geen joodse familieleden of kennissen die ze hebben verloren. In de buurt woonden ook geen joden. ‘Het was denk ik meer in de grotere steden’ zegt Annie.